Εισαγωγή
Εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο έχουν καρδιακή ανεπάρκεια (ΚΑ). Η ΚΑ είναι συχνή και σοβαρή πάθηση. Μάλιστα χειροτερεύει με το χρόνο και δεν έχει ριζική θεραπεία. Λογικό είναι να τρομάξετε όταν σας πει ο γιατρός σας ότι έχετε ΚΑ. Όταν όμως κατανοήσει κανείς την πάθησή του και ακολουθήσει τις θεραπευτικές οδηγίες που του δίνει ο γιατρός του, κάνοντας και ο ίδιος απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής του, μπορεί να ζήσει περισσότερο, έχοντας μια ποιότητα ζωής πολύ καλύτερη.
Πώς δουλεύει φυσιολογικά η καρδιά
Η καρδιά είναι ένας ειδικός μυς που λειτουργεί σαν αντλία και στέλνει αίμα και μαζί με αυτό οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά σε όλο το σώμα. Η καρδιά χωρίζεται σε δυο μέρη, τη δεξιά και την αριστερή καρδιά. Από τους πνεύμονες, το πλούσιο με οξυγόνο αίμα μεταφέρεται στην αριστερή καρδιά που το στέλνει με δύναμη σε όλο το σώμα. Από το σώμα, το αίμα μεταφέρεται με αγγεία, απαλλαγμένο από τα θρεπτικά συστατικά, πίσω στη δεξιά καρδιά που με τη σειρά της το στέλνει στους πνεύμονες για να εμπλουτισθεί πάλι με οξυγόνο.
Τι είναι ΚΑ
Η ΚΑ είναι μια σοβαρή πάθηση στην οποία είτε η καρδιά είναι αδύνατη και δεν μπορεί να στείλει αρκετή ποσότητα αίματος σε όλο το σώμα είτε έχει φυσιολογική δύναμη αλλά για να καταφέρει να στείλει την απαιτούμενη ποσότητα αίματος δουλεύει με υψηλότερες πιέσεις πλήρωσης. Ως αποτέλεσμα έχουμε το σώμα να μην παίρνει την ποσότητα του οξυγόνου και τις θρεπτικές ουσίες που χρειάζεται για να δουλέψει φυσιολογικά. Και επειδή το αίμα και το οξυγόνο δεν φτάνουν για να θρέψουν τους μυς και τα όργανα του σώματος, οι μυς κουράζονται και ο ασθενής με ΚΑ εμφανίζει εύκολη κόπωση. Αλλά παράλληλα δεν επιστρέφει και αρκετό αίμα στην καρδιά, περιμένοντας ένα δυνατό τράβηγμα που δεν έρχεται. Μαζεύεται τότε το αίμα στις φλέβες, περιμένοντας να γυρίσει στην καρδιά και αυξάνεται η πίεση μέσα σε αυτές, οπότε και αρχίζουν να βγαίνουν υγρά στους γύρω ιστούς, κυρίως στα πόδια και την κοιλιά. Υγρό μαζεύεται και στους πνεύμονες γιατί δεν μπορεί να γυρίσει εύκολα στην αριστερή καρδιά και προκαλεί συμφόρηση στους πνεύμονες και δύσπνοια. Έτσι δικαιολογούνται τα κύρια συμπτώματα της ΚΑ που είναι η εύκολη κόπωση και η δύσπνοια. Στην κατάσταση αυτή το σώμα προσπαθεί να τα βγάλει πέρα κάνοντας κάποιες προσαρμογές αλλά μόνο για λίγο χρονικό διάστημα τα καταφέρνει. Στο τέλος οι προσπάθειες αυτές του οργανισμού όχι μόνο δεν βοηθούν αλλά οδηγούν στην αυτοκαταστροφή.
Πού οφείλεται η KA. Ποια είναι η αιτία που την προκαλεί
Η αδυναμία αυτή της καρδιάς μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες. Η κύρια αιτία που προκαλεί ΚΑ είναι η στεφανιαία νόσος. Ένα έμφραγμα του μυοκαρδίου νεκρώνει κάποιο μέρος της καρδιάς και ελαττώνει τη δύναμή της. ΚΑ μπορεί να εμφανισθεί σε οποιαδήποτε ηλικία αλλά συνήθως αφορά μεγάλες ηλικίες. Είναι πιο σπάνια σε ηλικίες < 65 ετών (περίπου 1%). Είναι όμως αρκετά συχνή σε ηλικίες 75-85 ετών (7%), στις οποίες και αποτελεί την κύρια αιτία νοσηλείας. Άλλες αιτίες που προκαλούν ΚΑ είναι η υπέρταση, οι παθήσεις των βαλβίδων, των πνευμόνων, λοιμώξεις (μυοκαρδίτιδα), μυοκαρδιοπάθειες, συγγενείς καρδιοπάθειες κ.α.
Πώς αλλάζει η κατάσταση της καρδιάς με το χρόνο
Όπως ήδη αναφέραμε η ΚΑ είναι μια χρόνια σοβαρή πάθηση που προοδευτικά επιδεινώνεται. Ο ρυθμός με τον οποίο χειροτερεύει δεν είναι προβλέψιμος και διαφέρει από ασθενή σε ασθενή. Σε ορισμένους τα συμπτώματα παραμένουν σταθερά για μήνες ή χρόνια ενώ σε άλλους χειροτερεύουν με ταχύτερο ρυθμό. Υπάρχουν πάλι περιπτώσεις που ενώ διατηρούνται σχετικά σταθερά με τα φάρμακα που παίρνει ο ασθενής, παρουσιάζουν αιφνίδια επιδείνωση είτε γιατί εμφανίστηκε μια αρρυθμία, είτε μια λοίμωξη, είτε ένα έμφραγμα. Μια άλλη συνηθισμένη αιτία που απορυθμίζει μια χρόνια σταθερή ΚΑ είναι η μη συμμόρφωση του ασθενούς στη θεραπευτική αγωγή ή στους διαιτητικούς περιορισμούς. Είναι λοιπόν σημαντικό να καταλάβουν οι ασθενείς την αξία της συμμόρφωσης στην αγωγή που τους έδωσε ο γιατρός. Δεν πρέπει να σταματούν ούτε να αλλάζουν τα φάρμακα από μόνοι τους, γιατί τα φάρμακα όχι μόνο θα τους κρατήσουν σε μια ισορροπία αλλά και θα τους βοηθήσουν να ζήσουν περισσότερο έχοντας και καλύτερη ποιότητα ζωής.
Εξετάσεις που γίνονται συνήθως
Αν υποψιαστεί κανείς ότι έχει ΚΑ ή αν έχει κάποια από τα συμπτώματα που προκαλεί η ΚΑ, τότε θα επισκεφτεί το γιατρό του. Αν ο γιατρός παίρνοντας το ιστορικό και μετά από εξέταση υποπτευθεί ότι ο εξεταζόμενος ασθενής έχει ΚΑ, τότε θα ζητήσει ορισμένες εξετάσεις για να επιβεβαιώσει την υποψία του και πολλές φορές να καταλάβει και την αιτία που προκάλεσε την ΚΑ. Μετά από το ιστορικό και την κλινική εξέταση το πρώτο που θα κάνει ο γιατρός είναι ένα ΗΚΓ. Θα ζητήσει στη συνέχεια μια ακτινογραφία θώρακος και θα στείλει και αίμα για να κάνει ορισμένες αναλύσεις. Ένα υπερηχογράφημα καρδιάς είναι πολύτιμο στη φάση αυτή γιατί θα δείξει το μέγεθος του προβλήματος. Για να μάθει στη συνέχεια ο γιατρός κάποιες λεπτομέρειες της πάθησής σας ή για να διευκρινίσει την αιτία που την προκάλεσε, μπορεί να ζητήσει και άλλες εξετάσεις, όπως αέρια αίματος, δοκιμασία κόπωσης, σπινθηρογράφημα, στεφανιογραφία, αξονική τομογραφία κ.α.
Διαχείριση της ΚΑ από τον ασθενή και το γιατρό
Η πιο αποτελεσματική θεραπεία της ΚΑ γίνεται με φάρμακα και αλλαγή του τρόπου ζωής. Ακόμα και απλά πράγματα όπως καθημερινό περπάτημα, παρακολούθηση της δίαιτας (περιορισμός στο αλάτι) αποφυγή καπνίσματος και αλκοόλ, μπορεί να κάνουν τη διαφορά στα συμπτώματα και την ποιότητα ζωής. Ο ασθενής με ΚΑ πρέπει να παρακολουθεί το βάρος του (με καθημερινό ζύγισμα), την πίεση και τις σφύξεις του. Να καταγράφει τις μετρήσεις σε ένα πίνακα και να το δείχνει στο γιατρό του σε κάθε επίσκεψη. Αν παρατηρήσει μεγάλη αλλαγή στις μετρήσεις, όπως όταν πάρει ας πούμε αρκετό βάρος (περισσότερο από 2 κιλά σε 3 ημέρες), τότε πρέπει να ενημερώσει το γιατρό του. Στο ίδιο διάγραμμα που πρέπει να διατηρεί ο ασθενής καλό είναι να αναφέρει και οποιαδήποτε σημαντική αλλαγή διαπιστώσει στα συμπτώματά του, είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο. Για παράδειγμα μπορεί να αναφέρει ότι τελευταία αναγκάζεται να ξυπνάει τη νύκτα λόγω δύσπνοιας και θέλει να σηκωθεί από το κρεβάτι ή ότι νιώθει την ανάγκη να χρησιμοποιήσει 4 αντί δύο μαξιλάρια που χρησιμοποιούσε πριν, για να κοιμηθεί. Σε μια μεριά της κάρτας πρέπει να αναγράφεται και η ημερομηνία του επόμενου ραντεβού με το γιατρό. Και σε άλλο μέρος τα φάρμακα με τη σειρά και τις δόσεις.
Τι συμπτώματα πρέπει να “περιμένει” ο ασθενής με ΚΑ και τι πρέπει να κάνει όταν εμφανισθούν
Ο ασθενής πρέπει να ανησυχήσει όταν έχει πόνο στο στήθος που επιμένει και δεν περνάει με υπογλώσσιο χάπι (νιτρογλυκερίνη). Αυτό το σύμπτωμα το έχουν ασθενείς με ΚΑ που έχουν και στεφανιαία νόσο και συνήθως το αναγνωρίζουν και παίρνουν το χάπι τους νωρίς, καθιστοί πάντα στο κρεβάτι. Όταν εμφανισθεί δυσκολία στην αναπνοή (δύσπνοια) που επιμένει μετά από κάποια δραστηριότητα και δεν περνάει με την ανάπαυση, τότε ο ασθενής πρέπει να αναζητήσει βοήθεια. Αν έχει την εμπειρία και έχει πάρει οδηγίες από το γιατρό του μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιο διουρητικό επιπλέον. Αν ακόμη ο ασθενής αισθάνεται ότι κουράζεται πιο εύκολα από πριν ή νιώθει την καρδιά του να κτυπάει γρήγορα ή αισθάνεται αρρυθμία (, φτερούγισμα), τότε πρέπει να αναζητήσει βοήθεια. Αν πάλι δει την κοιλιά του να φουσκώνει ή έχει βάρος στο δεξιό μέρος της κοιλιάς, τότε καλύτερα να το αναφέρει στο γιατρό του. Βήχας, ανορεξία, ναυτία, πρήξιμο στα πόδια, είναι συμπτώματα που πρέπει να καταγραφούν και να αναφερθούν.
Τι άλλο πρέπει να κάνει ο ασθενής με ΚΑ
Μια άλλη σημαντική προϋπόθεση είναι να παίρνει ο ασθενής όλα τα φάρμακα που του έδωσε ο γιατρός στην ώρα τους, χωρίς να παραλείπει κανένα. Χρήσιμο είναι να κρατάει ο ασθενής σημειώσεις με τα σκευάσματα και τις δόσεις και αν υπάρχει η δυνατότητα να ελέγχεται από κάποιο συγγενή του. Αν μέσα στα πλαίσια της θεραπείας του έχει τοποθετηθεί και κάποια συσκευή όπως βηματοδότης, απινιδωτής πρέπει να είναι σε άμεση επαφή με το γιατρό και το εργαστήριο όπου εμφυτεύθηκε για τακτική παρακολούθηση και έλεγχο. Επειδή μια από τις αιτίες που απορρυθμίζουν συχνά μια ΚΑ είναι οι λοιμώξεις καλό είναι ο ασθενής να βρίσκεται σε επικοινωνία πάντα με το γιατρό του και να κάνει τα απαραίτητα εμβόλια για να προφυλάσσεται από αυτές. Σε ορισμένες περιπτώσεις ΚΑ, χρειάζεται και αντιπηκτική αγωγή (κολπική μαρμαρυγή, προσθετική βαλβίδα), οπότε πρέπει να γίνεται σωστός έλεγχος και παρακολούθηση ανά τακτά διαστήματα.
Υπάρχουν όμως και πιο απλά πράγματα που μπορεί να κάνει ο ασθενής είτε από μόνος του είτε μετά από συμβουλή του γιατρού του, όπως η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και των σφύξεων, πράγμα που κινητοποιεί τον ασθενή να συμμετέχει ενεργά στη θεραπεία του, ενισχύοντας έτσι και την αυτοπεποίθησή του. Το να αλλάζει τις εμπειρίες του ένας ασθενής με ένα άλλο σε χώρους συνάθροισης όπως καφενεία, γηροκομεία, ΚΑΠΗ, είναι καλό και ενθαρρύνεται από το γιατρό. Οι ασθενείς κουβεντιάζοντας καθησυχάζουν, γνωρίζοντας πια ότι δεν είναι μόνοι και μαθαίνουν από τα λάθη και τις εμπειρίες των άλλων. Αυτό το διαπιστώνουμε και στις συζητήσεις που κάνουν σε χώρους αναμονής για εξέταση, για έλεγχο βηματοδότη για ηχοκαρδιογράφημα. Στους ηλικιωμένους αρέσει να αλλάζουν γνώμη με άλλους και ιδιαίτερα αν έχουν περίπου το ίδιο πρόβλημα (φέρουν βηματοδότη, έχουν κάνει bypass).
Προσέχοντας την υγεία γενικά, ελέγχοντας και άλλες παθήσεις που συνυπάρχουν
Οι ηλικιωμένοι ασθενείς με ΚΑ συνήθως έχουν και άλλες παθήσεις όπως αναιμία, νεφρική ανεπάρκεια, αποφρακτική πνευμονοπάθεια, υπέρταση, διαβήτη κ.α. Είναι απαραίτητο να παρακολουθούν και τις άλλες παθήσεις σε συνεννόηση πάντα με τον καρδιολόγο και με γιατρό άλλης ειδικότητας όπου χρειάζεται (πνευμονολόγο, νεφρολόγο, διαβητολόγο). Φαίνεται λοιπόν ότι με καλύτερη κατανόηση της πάθησης τους και με απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής αρκετοί ασθενείς με ΚΑ μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα της ζωής τους.
(Πηγή: Ελληνική Καρδιολογική Εταιρία https://www.hcs.gr/kardiaki-aneparkeia.aspx)